رانندگی یک هنر است و راننده می‌بایست هماهنگی بسیار زیادی بین تمامی اندام‌های بدن خود به ویژه پاها، دست‌ها، چشم‌ها و گوش‌ها داشته باشد. اکثر خودروهای موجود در جاده‌های کشورمان از گیربکس دستی استفاده می‌کنند و طرز استفاده صحیح از گیربکس تأثیر زیادی روی راندمان کلی خودرو و جلوگیری از آسیب دیدن قطعات آن خواهد داشت. در خودروهای مجهز به گیربکس دستی می‌بایست سرعت حرکت خودرو با دنده انتخابی هماهنگ باشد و اگر دنده سبک‌تر یا سنگین‌تر را در موقع نامناسب انتخاب کنید آسیب زیادی به گیربکس و پیشرانه وارد خواهد شد.
دنده مرده چیست و چه ضررهایی برای ماشین دارد؟
پیشرانه‌های درون‌سوز در دور مشخصی حداکثر قدرت و گشتاور خود را ارائه می‌کنند و خودروسازان نیز در اطلاعات فنی محصولات خود به این موضوع اشاره می‌کنند. به منظور استفاده بهینه از قدرت پیشرانه می‌بایست دنده‌ها در محدوده معینی از دور موتور تعویض شوند تا هم آسیبی به قطعات وارد نشود و هم شتاب و مصرف سوخت خودرو حالت بهینه‌ای داشته باشد. کارشناسان توصیه می‌کنند دنده‌ها را در دورهای بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ تعویض کنید تا خودرو هم کشش خود را حفظ کرده و هم پیشرانه و گیربکس تحت‌فشار نباشند.
درصورتی‌که دنده‌ها را در دور موتور خیلی پایین‌تر تعویض کنید خودرو کشش و قدرت لازم برای حرکت را نخواهد داشت و به حالت واماندگی درخواهد آمد. در این حالت با گاز دادن، خودرو به سختی شتاب می‌گیرد و همان حالت حرکت با دنده مرده مطرح می‌شود. همان‌طور که تعویض دنده در دورهای بالا باعث آسیب دیدن قوای محرکه وسیله نقلیه می‌شود، حرکت در دنده مرده نیز مشکلات زیادی را در پی دارد. در واقع رانندگان با سبک کردن زودتر از موعد دنده‌ها عملاً باعث اتلاف توان پیشرانه می‌شوند.
شاید برخی رانندگان تصور کنند تعویض دنده در دورهای بسیار پایین باعث کاهش استهلاک و مصرف سوخت می‌شود اما این‌طور نیست و عدم تناسب سرعت خودرو با دنده انتخابی باعث فشار مضاعف به پیشرانه و گیربکس می‌شود. از جمله ضررهایی که حرکت با دنده مرده به خودرو وارد می‌کند می‌توان به روغن‌سوزی، خرابی رینگ و پیستون، آسیب دیدن کلاچ، پارگی تسمه تایم و ایجاد مشکل در سیستم خنک‌کننده پیشرانه اشاره کرد.
بهترین دور موتور برای تعویض دنده
کارشناسان نظرات گوناگونی دراین‌باره دارند. برخی از آن‌ها معتقد هستند بهترین دور موتور برای تعویض دنده بین ۳ تا ۴ هزار است درحالی‌که برخی افراد دیگر اظهار می‌دارند تعویض دنده‌ها بین دور موتور ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ بهتر خواهد بود. در حالت کلی می‌توان از صدای پیشرانه به عنوان یک نشانه نام برد به این معنی که با افزایش دور موتور صدای پیشرانه نیز تغییر یافته و این نقطه بهترین زمان برای تعویض دنده خواهد بود. هرچقدر دنده‌ها در دورهای پایین‌تر یا بالاتر از حد استاندارد تعویض شوند مجموعه پیشرانه و گیربکس آسیب خواهد دید.
سرعت در دنده‌های مختلف
به‌طورکلی در خودروهای مجهز به گیربکس دستی محدوده سرعت خاصی برای تعویض دنده‌ها در نظر گرفته شده است. برای اینکه پیشرانه و گیربکس خودرو تحت‌فشار قرار نگیرند سرعت در دنده‌ها را طبق مطلب زیر رعایت کنید:
-
دنده شماره یک با سرعت ۲۵ کیلومتر در ساعت توصیه شده است.
-
دنده شماره دو با سرعت بین ۲۵ تا ۴۰ کیلومتر در ساعت توصیه شده است.
-
دنده شماره سه با سرعت بین ۴۰ تا ۷۰ کیلومتر در ساعت توصیه شده است.
-
دنده شماره چهار با سرعت بین ۷۰ تا ۹۰ کیلومتر در ساعت توصیه شده است.
-
دنده شماره پنج با سرعت بیش از ۹۰ کیلومتر در ساعت توصیه شده است.
باید دقت داشت اعداد ذکر شده با توجه به نوع خودرو و مشخصات پیشرانه و گیربکس آن اندکی متفاوت خواهد بود.